Uzman Klinik Psikolog Büşra GÜNEŞ
uzmanpsikologbusra@gmail.com
YEME BOZUKLUKLARININ FARKINDA OLMAK
20/11/2013 Herkesin
yemek ile ayrı bir ilişkisi vardır. Kimi
insan sadece acıktığında yer ; kiminin aklına yemek yemek gelmez; kimi tok olsa da yer veya doyduğunu
anlayamaz, kimi duygu durumuna bağlı olarak yeme atakları geçirir, kimi özel
tatlar yakalamak için pek çok yer gezer, kimi oturarak yemek yeme yerine hep
atıştırır….. Bunun gibi pek çok yemek yeme davranışı bulunmaktadır. Yemek
yemenin amacı esasen hayatı sürdürmek ve sağlıklı olmak iken bazı kişiler için
yemek yemek ya da yememek tek amaç haline gelmiştir. Bu kişiler yeme bozukluğu
geliştirebilir. Yeme
bozuklukları herhangi fizyolojik bir neden olmaksızın bireylerin yemek yeme
davranışında görülen ; sağlığı tehdit eden ve kişinin sosyal işlevselliğini
olumsuz yönde etkileyen bozukluklardır. Son yıllarda görülme sıklığı giderek
artan bu bozuklukların Anoreksiye Nervoza,
Bulimia Nervoza , Tıkınırcasına Yeme bozukluğu (Başka Türlü
Adlandırılamayan Bozukluklar) olmak üzere çeşitleri bulunmaktadır. Anoreksiya Nervoza ( AN) Anoreksiya
Nervoza bozukluğunda kişiler, kilo
almaktan aşırı bir şekilde korkarlar ve bu yüzden yedikleri yiyecekleri
kısıtlarlar. Bunu sonucunda olması gereken vücut ağırlıklarının oldukça
altındadırlar ; fakat kendi vücut biçimlerini algılamaları genellikle bozulduğu
için yine de kendilerini yeterince zayıf görmezler. Yemek bulunan ortamlarda ve
aktivitelerde çok kaygılanırlar ve
yememeye çalışırlar. Sürekli tartılırlar ve kilolarının kendi kontrolünde
olduklarından emin olmaya çalışırlar. Yiyeceklerini kısıtlasalar da sürekli
yiyecekler ile ilgili düşünürler, ne yiyecekleri ile ilgili plan yaparlar veya
başkalarını için yemekler pişirip kendileri yemezler. Yediklerinde ise kendilerini çoğunlukla suçlu hissederler. Anoreksiya
Nervoza tanısı için DSM ( Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı)
kritleri şunlardır: A. Yaş ve boy uzunluğu için olağan
sayılan en az kiloda ya da bunun üzerinde bir vücut ağırlığına sahip olmayı
kabul etmeme (örneğin beklenenin %85 ‘inin altında bir vücut ağırlığına sahip
olmaya yol açan bir kilo kaybı ya da büyüme dönemi sırasında, beklenenin
%85’inin altında bir vücut ağırlığına sahip olmaya yol açacak bir biçimde
beklenen kilo alımını gerçekleştirememe). B. Beklenenin altında bir vücut
ağırlığına sahip olmasına karşın kilo almaktan ya da şişman biri olmaktan aşırı
korkma. C. Kişinin vücut ağırlığı veya biçimini
algılamada bozukluk olması, kendini değerlendirmede vücut ağırlığı ya da
biçiminin anlamsız bir etkisinin olması ya da o sırada vücut ağırlığının düşük
olmasının önemini inkar etme. D. Kadınlarda menarş sonrası amenore,
yani en az üç ardışık menstruel siklusun olmaması. (Sadece hormon verilmesi sonrası menstruasyon
dönemleri oluyorsa o kadının amenoresi olduğu düşünülür, örneğin östrojen
uygulanması). Tipini
Belirtiniz : Kısıtlı
tip: Anoreksiya nervozanın o sıradaki epizodu sırasında kişi düzenli olarak tıkanırcasına yeme ya da çıkarma (yani
kendisinin yol açtığı kusma ya da laksatiflerin diüretiklerin ya da lavmanların
yanlış yere kullanımı) davranışı göstermemiştir. Tıkanırcasına
yeme çıkarma tipi:
Anoreksiya nervozanın o sıradaki epizodu sırasında kişi düzenli olarak
tıkanırcasına yeme ya da çıkarma (yani kendisinin yol açtığı kusma ya da
laksatiflerin diüretiklerin ya da lavmanların yanlış yere kullanımı) davranışı
göstermiştir.
Bulimia Nervoza (BN) Bulimia
Nervozada , birey tekrarlayıcı şekilde aşırı yeme atakları ve ardından suçluluk
duyup kusma, diüretik , laksatif v.b. ilaçlar kullanma, aşırı egzersiz yapma ve
hiç yemek yememe gibi dengeleyici davranışlarda bulunur. Aşırı yeme atakları sırasında birey kısa bir
süre içinde binlerce kalorilik besin tüketirler. Bu besinler genelde şekerli
, yüksek seviyede karbonhidrat içeren
gıdalardır. Bu esnada kişi kontrolünün yitirmiş gibi bilinçsizce yemek yerer ve
çoğu zaman sonunda aşırı rahatsız olunca bitirirler. Bunun hemen ardından
suçluluk duyarlar ve kilo alma korkusuyla bu kalorilerden kurtulmak için
kusarlar. Zamanla kusma eylemi kişi için
ayrı bir haz kaynağı haline gelebilir. Bazı kişiler ise bağırsak
çalıştırıcı bir takım ilaçlar kullanarak veya aşırı egzersiz yaparak , katı diyetler uygulayarak bu atakları
dengelemeye çalışırlar. Çoğunlukla gizli
ve yalnız yerler, toplum içerisinde yemekten kaçınırlar ve ilerleyen zamanlarda
yaşamları sadece yemek ve kusma arasında gider. AN’deki gibi bulundukları kilodan memnun
değillerdir ve bedenlerini olumsuz bir şekilde algılamaktadırlar. Bulimia
Nervoza için tanı kriteleri aşağıdaki gibidir: A. Yineleyen tıkanırcasına yeme epizodlarının
olması. Bir tıkanırcasına yeme epizodu
aşağıdakilerden her ikisi ile de belirlenir. (1)
Aynı zaman
diliminde ve benzer koşullarda çoğu insanın yiyebileceğinden hiç tartışmasız
çok defa daha fazla miktarda olan yiyeceği belirli bir zaman diliminde (örneğin
herhangi bir 2 saatlik süre içinde) yeme. (2)
Bu epizod
sırasında yeme kontrolünün kalktığı duyumunun olması (örneğin yemeyi
durduramayacağı ya da ne yediğini ya da ne kadar yediğini kontrol edememe
duygusu). B Kilo
almaktan sakınmak için kendisinin yol açtığı kusma, laksatiflerin,
diüretiklerin lavmanların ya da diğer ilaçların yanlış yere kullanımı, hiç
yemek yememe ya da aşırı egzersiz yapma gibi uygunsuz dengeleyici davranışlarda
tekrar tekrar bulunma. C
Tıkanırcasına yeme ve uygunsuz dengeleyici davranışların her ikisi de 3
ay süreyle ortalama olarak en az haftada iki kez ortaya çıkmaktadır. D Kendini
değerlendirirken anlamsız bir biçimde vücudun biçimi ve ağırlığından etkilenir.
E.
Bu bozukluk
sadece anoreksiya nervoza epizodları sırasında ortaya çıkmamaktadır. Tipini
Belirtiniz: Çıkartma
olan Tip: Bulimiya nervozanın o sıradaki epizodu
sırasında kişi düzenli olarak kendi kendine kusmuş ya da laksatifler,
diüretikler ya da lavmanları yanlış yere kullanmıştır. Çıkartma olmayan Tip:
Bulimiya nervozanın o sıradaki epizodu sırasında kişi, hiç yemek yememe
ya da aşırı egzersiz yapma gibi diğer uygunsuz dengeleyici davranışlarda
bulunmuş ancak kendi kendine kusmamış ya da laksatifler, diüretikler ya da
lavmanları yanlış yere kullanmamıştır. Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu Bu
bozuklukta bireyler tıpkı BN de olduğu
gibi aşırı yeme atakları geçirirler. Bu ataklar sırasında kontrollerini
yitirmiş gibidirler. Çoğunlukla aç olmamalarına rağmen rahatsızlık hissedene
kadar yemeye devam ederler. Ardından suçluluk hissederler; fakat kusma,
laksatif kullanımı gibi telafi edici davranışlarda bulunmazlar. Her insan hayatında bir dönem böyle ataklar
yaşamış olabilir; fakat tıkanırcasına yeme bozukluğunda bu ataklar tekrarlayıcı bir şekilde devam
eder. Çoğu zaman duygusal sorunları ile başetmek için yemeğe sarılırlar.
Kiloları normalin üzerindedir. Bedenlerinden hoşnut değillerdir ve özgüven
eksikliği yaşarlar. Çevrelerinden olumsuz tepki gelmesin diye gizli gizli yemek
yerler ve çoğunlukla doyduklarının farkına varamazlar. Son yıllarda
giderek artan ve hem psikolojik hem fiziksel sağlık üzerinde ciddi sonuçları
olan, ölüm ile sonuçlanabilen yeme bozukluklarını tanımak ve belirtilerinin
farkında olmak büyük önem taşımaktadır. |
Yorumlar |
Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
HASTALIK HASTALIĞI - 12/04/2014 |
Günümüzde karşılaştığımız pek çok haber, etrafımızdaki insanların yaşadıkları sağlık problemleri ya da kendi deneyimlerimiz nedeniyle sağlık konularında |
STRES VE HASTALIKLAR İLE İLİŞKİSİ - 05/03/2014 |
Stres günümüzde pek çok bireyin, çalışan çalışmayan, okuyan okumayan, her yaştan her kesimin sıklıkla dile getirdiği oldukça yaşamımızın içinde bir kavram. |
OBEZİTE, YEMEK YEME VE PSİKOLOJİ - 26/02/2014 |
Obezite tüm dünyada ve ülkemizde giderek artan bir rahatsızlıktır. Besinlerle alınan enerji miktarının fiziksel aktivite ya da metabolizma aracılığıyla tüketiminden fazla olduğu durumlarda görülür. Beden kitle endeksi |
MOTİVASYON SAĞLAMA YÖNTEMLERİ - 05/01/2014 |
İnsanların çoğunun davranışlarının altında ihtiyaçlar bulunmaktadır. Bu ihtiyaçlar, karşılanmak için itici bir güç oluşturur ve bu güce de motivasyon adı verilir. İnsan davranışlarına yön verir ve kişileri harekete geçirir. İhtiyaçlar, istekler, |
BİR TABU: ÇOCUKLARIN CİNSEL İSTİSMARI - 29/12/2013 |
Çocuklara yönelik cinsel istismar , çocuğun kendinden yaşça büyük biri tarafından cinsel ilişkiye zorlanması ya da cinsel haz almak için kullanılmasıdır. Toplum tarafından bir tabu olduğu için, düşünüldüğünden daha yaygın olmasına rağmen çoğu zaman |
ERTELEMECİLİK DAVRANIŞI İLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI - 12/12/2013 |
“Günlük yaşamda yapmam gereken en basit şeyleri bile yapmaya üşeniyorum. “ “İş yerimde aldığım görevleri yerine getiremiyorum. “ “Okulda ödevlerimi hep son dakika yapmak zorunda kalıyorum. “ “Yapılacak bir sürü şey var ; ama bilmiyorum o sırada |
DEPRESYONDA DÜŞÜNCE ÖZELLİKLERİ - 10/12/2013 |
Depresyon, oldukça sık görülen ve çok zor bir psikolojik rahatsızlıktır. Bireyi yaşamaktan vazgeçirebilir, yoğun çaresiz hislerine yol açabilir, hayata karşı isteksizleştirebilir, kişilerarası ilişkilerini bozabilir, fiziksel sağlığı olumsuz |
ÇOCUĞUM HER ŞEYE KARŞI GELİYOR ! - 06/12/2013 |
“Ben bu çocuğu anlamadım gitti, her şeye nasıl cevap veriyor ?” “Hiçbir şeye uyum göstermiyor “ “Sürekli benimle tartışacak bir şey buluyor” “Hiçbir kurala uymuyor” |
SEVGİ BAĞIMLISI MISINIZ? - 05/12/2013 |
Romantik komedi filmlerinde , çoğu zaman hayatı yolunda gitmeyen ya da çok sıkıcı olan bir kişinin yaşamına biri girer ve bir beyaz atlı prens edasıyla bir anda bir sihir olmuş gibi tüm sıkıntılarından kurtulur ve artık çok mutlu olur. |
Devamı |